SAĞLAM İPE YAPIŞMAK

İnsan Dayandığıyla Yükselir Ya da Yıkılır

Kime yaslandığın, kim olduğunu belirler. Abdulkadir Geylani Hazretleri bu bölümde, yaratılmışlara değil, Yaratan’a güvenmenin sırlarını açığa çıkarıyor. Zira sağlam bir ipe tutunmak, zayıf dayanakları terk etmekle başlar. Dünya, dostluklar, şöhret ya da servet... Hepsi geçici, hepsi seni yarı yolda bırakabilir. Fakat Hakk’a yaslanan biri, asla düşmez.

Bu satırlar, sadece bir ikaz değil; kalbe açılan bir kapıdır. İnsan, kendi benliğine güvenirse eli boş kalır. Hakk’a güvenen ise her işte bir çıkış yolu bulur. Sağlam ipe yapışmak, içten gelen bir teslimiyetle mümkündür. O ip kopmaz, çünkü Rahman’ın katından sarkıtılmıştır.

Eğer bu metni okuyorsan, belki de o ipe uzanmak üzeresin. Tutun. Bu sözler, elinle değil, kalbinle yakalayacağın bir hakikati anlatıyor.

Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz şöyle buyurdu:

“Bir kimse ki, kendi gibi yaratılmışa dayanır, o melundur.”

Melun: Lanete uğramış, herkesin nefretini celbeden kimse, demektir. *

Hayret. Çoğu kimseler, bu lanet halkasına takıldı, hayret. Halkın çoğu aynı yolda. Allah'a dayanan, bir tane denecek kadar az. Bir kimse, Allah'a dayanırsa kopmaz halkaya yapışmış olur. Her kim ki, kendi gibi bir yaratılmışa dayanır, o elini suya açık daldırıp kapalı çeken gibidir ki, eline bir şey girmez.

Yazık sana, kullar sana ne kadar yardım edebilir? Onlar yardım edecek olsa, bir, iki, üç gün, bir ay, bir sene veya iki sene yardım eder. O da dünyada. Âhirete gidince hepsi senden yüz çevirir.

Sana, Hak'la sohbet gerekir. Bütün işlerini O'na ısmarla. O, senden yüz çevirmez, dünya ve âhirete dair ihtiyacını vermekten imtina etmez.

Allah'ı tevhid etmiş olan bir iman sahibi için ana, baba, ev halkı, dost, düşman, mal, şöhret ve herhangi bir şeye güvenmek yoktur; onun için cümle eşya yokluğa gömülüdür. Bu hâli benliğine sindiren zât, Hakk'a dayanır ve O'nun iyiliğine güvenir.

Ey altınına ve gümüşüne güvenen, yakında onlar elinden çıkacak, sana cezası kalacak. Onları harcadığın yerler sorulacak. Onlar vaktiyle başkasının elindeydi, sonra sana geldi. Sebebi, onları Hak yola sarf edesin; Mevlâ'nın yolunda sana yardımcı olsunlar. Hâlbuki sen, onları özüne put kıldın.

Ey bilgisiz! İlmi Allah için öğren; ayrıca amel et. Öğrenmek ve amel etmek, insanı edep sahibi eder. İlim hayattır, cehalet ölüm sayılır, ölümün en yakın dostu bilgisizliktir. Bilgisizlik insanı cemiyet defterinden siler.

İlim birkaç bölüme ayrılır. Biri herkesçe müşterek ilim ki, onu herkes öğrenir. Bir de hususî ilim vardır; o da her şahısta değişir. Buna da: “Kalp ilmi, sır ilmi” derler.

İkinci ilmin deryasına dalarsan, Allah yolunun sultanı olursun. Seni yolunda sultan kılanın emri icabı, yasak olanı yasak eder, yapılması gerekli olanı yaptırırsın. Verilecek yere verir, verilmeyecek yere vermezsin. Halk arasında da sevilirsin.

Yeryüzünde, Allah'ın sultan kıldığı kimseler vardır. Allah'ın emrini yaptırır, yasak ettiği şeyleri yaptırmazlar. Hak'tan bir şey alınacağı zaman Allah'ın emri varsa halk arasında ilâhî hükümle gezerler; iç âlemlerinden alırlar, yoksa almazlar. Vermeyi de aynı şekilde yaparlar. Kopup gelen bilgi ile olurlar. Hüküm kapıcıdır; kapıyı bekler, ilim evin içinde durur. Hüküm umumî verilir. İlim her şahsa göre değişik şekil alır. 

İlim sahibi Hakk'ın kapısında durur. Marifet bilgisi ona verilmiştir. Bütün işlere karşı anlayış sahibi olur ki, bu hâle başkası eremez. İrfan sahibi emirsiz hiçbir iş görmez. “Ver” denilirse verir, “Verme” dendi mi kimse ondan bir şey alamaz. İrfan sahibine “ye” denir, yer. “Yeme” denirse yemez, aç kalır. İrfan sahibi, yapacağı işleri vicdanının emri ile yapar. Bir şahsa gidileceği zaman vicdan emri esas olur. Gidilmeyeceği zaman yine vicdan emri göz önünde bulundurulur.

İrfan sahibi vicdanına danışmadan kimseden bir şey alıp diğerine vermez. Yardım görmek isteyen, irfan sahibine yardımcı olur. Rezil ve rüsva olmak isteyen, ona zahmet verir.

Allah yolunda çalışanlar, kendi menfaatlerini değil, sizin iyiliğinizi düşünürler. Size gelmelerinin sebebi de budur; kendi ihtiyaçlarını düşünmezler. Onlar kullara ihtiyaç beyan etmezler. Onlar, kulların çözülen iplerini bağlar, harabe evlerini yaparlar. Ve bir baba gibi şefkat gösterirler. Hak Teâlâ onlara ezelden irfan duygusu nasip etmiştir, o duygu sayesinde her şeye karşı anlayış sahibi olurlar. Hangi işi sizden beklerse, o sizin içindir, kendileri için değil. Onlar daima kullara öğüt verir; bu vazifeden yorgunluk duymazlar.

Bir iş ki, Allah tarafından olur, onun sonu gelmez, sabit olur, ömürlü olur. Başkalarınınki ömürsüz ve geçici olur. İlme çalış. İlim sahiplerine ve bildiğini iyi yolda kullananlara hizmetçi ol. Bu uğurda, uğrayacağın ufak tefek güç işlere sabırla karşı koy. İlk başta ilme sabırla çalış; sonra faydasını bulursun, dolayısıyla saygı görürsün. Sana hizmet edenler de sabırlı olur. Çünkü sen de o yolda sabretmiştin. İlim yolunda sabırlı olursan kalp bilgisine sahip olursun. İçin nurla dolar. 

Ey cemaat! İşlerinizi Hakk'a ısmarlayınız. İşleri, O sizden daha iyi bilir. Size yarayan en iyi şeyi O verir. Hakk'ın yardımını gözetiniz. O'nun yardımı, an an gelir. Her işinizde O'nun hizmetçisi olunuz. Rahmet kapısının açılmasını gözetiniz. Halka açılan kapıları kalbinize kapatınız. Bu dediğimi yaparsanız hesabınızda olmayan, garibinize gidecek şeyleri gösterir.

Yazık sana, dediklerimi anlamıyorsun; Allah, kullarının eli ile sana her şeyi gönderir ve onların eli ile zarar gelecekse yine gelir.

Her şeyi emre uyar kılan O'dur. Kalplere yumuşaklık veren yine O'dur. Kalpleri yine O karartır. O diriltir. O verir. O alır. O aziz eder. O zelil eder. O hasta eder. O şifa verir. O doyurur. O aç koyar. O giydirir. O üryan eder. O ihsan eder, O korkutur. O, Evvel'dir ve Âhir'dir. Şu söylenen şeylerin hepsi O'nundur. Bu işlerde başkasının dahli yoktur. Kalple bunlara inan. Halkla muaşeret âdabını iyi yap.

Sâlih ve ittikâ (günah ve kötülüklerden sakınan) sahiplerinin edebi böyledir. O ittikâ sahipleri Allah'a karşı hatalı olmaktan çekinirler. Halkla iyi geçim yoluna giderler. Halk arasında konuşurlarsa ancak onların aklına göre söz ederler; kalp istidatlarına göre konuşurlar. Daima iyi huylu olurlar. Ahlâk örneklerini Kitap ve Sünnet’ten alırlar. Kitap’ta (Kur'ân'da) ve Sünnet’te ne varsa onu konuşurlar. Sözleri kabul edildiği zaman, Allah'a şükür yolunu tutarlar. Şayet sözleri dinlenmez olursa, oradan kaçarlar. Söz dinlemeyen kişiler onlar için dost olamaz. Onlar, kullar arasında, Allah'ın emrini yerine getirmek için dolaşırlar; yasak işleri yaptırmamak için halk içine girerler. 

Kalbini mescid eyle; orada Hakk'a kulluk et ve yalnız Allah'ı çağır, başkasını anma. “Mescidler Allah içindir; orada Allah'tan gayrisine dua etmeyiniz.” (el-Cin, 72/18) mealine gelen âyet-i celilenin mânasını düşün.

Kul, derece derece yükselir. İslâm olur, sonra imana kavuşur. Sonra ikana, marifet hâline, sonra ilim tecellisine, sonra sevgiye, sonra sevilmeye, daha sonra aramaya başlar. Daha sonra bunu da bırakır, artık aramaz, aranır. Artık bu kul, kemâl sahibidir, aklına aldığını bırakmaz. Anmakta olduğu herhangi bir şeyi unutmaz. Gaflet uykusuna dalarsa uyandırırlar. Kötü bataklığa düştüğü zaman ikaz edilir. Herhangi bir emir tevdi edilirse yapar ve ikbal kazanır; daima konuşturulur, susması istenmez. Bu zât, her hareketinde ayıktır. Kalp aynası saf ve temizdir. Çünkü o daima kalbini kirlerden beri kılar. O zâtın dışına bakılsa derhal ruhundaki temizlik sezilir. Bu temizlik ona Peygamber’inden veraset yoluyla gelmiştir; dışı uyur, ama kalbi uyumaz. Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in gözleri uyurdu; ama kalbi her an ayık dururdu. Her yanı nur olmuştu. Önden geleni gördüğü gibi arkadan geleni de görürdü. Bu hâl herkese hâlince nasip olur. Hiç kimsenin hâli öbürüne uymaz. Peygamber (s.a.v) Efendimiz, bu mânayı şöyle dile getirdi: “Hiç kimse diğer kimse gibi ayık olamaz; karakter bakımından biri, diğerine uymaz.”

Şu var ki, büyük velîler ve varlığını Hak varlığına katanlar, hep birden, Peygamber (s.a.v) Efendimiz’den artan sofraya konuk olurlar. İçtiği ilâhi şarabın kalanıyla doyarlar. O ummandan bir katre, iç âlemlerini coşturmaya yeter. O keramet dağından tozan bir zerrecik varlıklarını yükseltmeye kâfi gelir. Çünkü bunlar, onun vârisleridir. Çünkü bunlar, O'nun yoluna canla başla girmişlerdir. O'na varlıklarını vererek yardım ederler. Her yolunu kaybedene, o büyük Peygamber’i (s.a.v) gösterirler.

Halka din ilmini öğreten onlar, her iyiliği yapan yine onlar olur. Allah'ın selâmı onlara olsun, sevgisi onlara olsun. Ayrıca o büyük zatlardan, gelenek yolu ile kıyamete kadar fayda alanlara da olsun.

İman sahibi tecrübelidir. Zekidir. Onu kimse kandıramaz; dünyayı işaretle çağırır. Yalandan sevgi gösterir, dünyanın her şeyine sahip olur. Kalbini kaptıracağı an hemen boşar; bir daha ona yakın olmaz. Sonra âhirete döner, onun tadını alır. Kalbini de az meylettirir; fakat sıkı bir bağlılık bulduğu an terk eder. Yaratan'dan beri edeceğini hissettiği dem kökten boşar. Âhiretin şöyle bir yanından tutar, dünyanın kucağına oturtur: “Hesabınızı beraber paylaşın” der ve farz ibadetlere döner. Hak Teâlâ'nın kapısına koşar. Otağını o katta kurar; her an o eşiğe başını koyar ve yatar.

İbrahim (a.s) Peygamber’in milletine uy. O dosttu. Ona selâm olsun. Önce yıldızla yetindi, sonra ayla, sonra güneşle. Bunların sönen hâllerine baktı: “Ben böyle sönücü şeyleri sevmem, gönlümü kaptıramam” dedi.

Onların Yaratıcı'sına döndü. Ve şöyle dedi: “Ben yüzümü yeri göğü yaratana, pak ve temiz olarak çevirdim; ben müşrik değilim.”

İbrahim (a.s) Peygamber, Hak Teâlâ'nın rahmet eşiğine yatmaya devam etti. Hakk'ı talepte doğruluk gösterdi. O'nun bu hâlini Yaratan anladı; dolayısıyla kapılarını ona açtı. Kalp yolu ile rahmet deryasına girmeye izin verdi. Bütün varlığı ile o sevgili Peygamber ilâhî varlık âlemine alındı. Hak ondan hâlini sordu. Her hâlini çok iyi bildiği hâlde, bir de ondan dinlemek istedi. Sordu, söyledi; sordu söyledi. Konuşturdukça daha fazla sevdi, sevdirdi. Her çeşit süsleri ona yağdırdı. Ondan razı olduğunu bildirdi. Kalbine hikmetler doldurdu. Kimsenin sezemediği bilgiler verdi. Dünya ile hâlini sordu.

ve hepsini terk etmek kudretine sahip kıldı. Dünya ve âhiret ile yeni bir anlaşma yapmayı emretti. Bu arada dünya için, Peygamberi’ne eziyet etmemeyi şart koşturdu. Âhirete de aynı şartı bildirdi. Her ikisi için, o sevgili Peygamber’e hizmeti söyledi ve şarta ilâve etti.

Dünya ve âhiret o Peygamber’i sevdi, eziyet etmedi; kısmetini kesintisiz gönderdi. O Peygamber ise her şeyi aldı, yerinde kullandı; Hak Teâlâ'ya hizmet yolunu tuttu, kalbi daima Hak katında durdu. O Hak hem Aziz hem de Celil'dir. Zat-ı İlâhî'den gayri her şeyi kalbinden beri kıldı. Bu hâl, onu hür olan bir köle eyledi; yalnız Allah Teâlâ'nın kulu oldu, başkalarına köle olmaktan kurtuldu. Yerde ve gökte ne varsa boşadı. Hiçbir şey ona sahip olamadı. Ama o her şeyin sahibi oldu: Çünkü mülkün sahibini sevdi. Mülkün sahibi de onu sevdi. Öyle bir şey oldu ki, ona yalnız şah sahip çıktı. Her kapı ona açıldı. Kapıcı ona mani olamadı. Perdeci ona perde kapayamadı.

Ey evlat! Allah yolcularının kölesi ol. Dünya ve âhiret onlara hizmet eder; her ikisi de onların emrine hazır durur; istedikleri an dilediklerini yaptırırlar. Hak Teâlâ'nın izni ile arzu ettiklerini alırlar.

Onlarla olunuz. Size dünyadan suret, öbür âlemden ise mâna verirler.

Allah'ım, o büyük insanlarla aramızı bul. Aramızda olan ayrılık farkını bize anlat. Dünya ve âhirete dair görüşlerimizi birleştir. Âmin! 

 Dünya, her gün bir yerde açılan pazara benzer. O, bir çarşıdır; satış yapılır, yakında da kapanır. Ona gönül kaptırma; kalp gözlerini ondan çevir. Halkı varlık sahibi görme; asıl hak sahibini görmeye gayret sarf et. Kalbin daima temiz kalmalı. Çalışmak ve kazanmak onun safiyetine halel getirmesin; kötülük geleceğini umduğun kapıyı kapa. Hak yakınlığına ve sır âleminin kapılarına toz atacak yönlerini çevir. Size has olanlara dikkat ediniz, öz varlığınızı ilgilendirene bakınız; asıl önem buradadır. Başkaları için elinizde pek bir şey yoktur. Onları sahibi korur. Size ait olan işleri seçiniz. Herkesin işine karışacak olursanız belki kendinizi kaybedersiniz; şayet bu yolda olgun olsaydınız bir şey denemezdi. O zaman hep halkın iyiliği için işler yaparsınız. Olgun hâlinizde çalışmanız başkaları için faydası yine başkaları için olsun; ama bu arada size düşen, Allah'ın fazlını aramak olur. Nefsinizi dünyaya atınız. Kalbinizi öbür âleme veriniz ve iç âleminizi de Mevlâ'ya teslim ediniz. Ve orada, hâl dilinizle şöyle deyiniz: “Biz neler istiyoruz, onu muhakkak biliyorsun; buna inanıyoruz.” 

Allah yolunda toplu olanlar, peygamberlere bedeldir. Onlar size bir emir verirse tutunuz; çünkü Allah'ın emri icabı size emir verirler. Peygamber’in emri üzerine yasak eder ve işe koşarlar. Konuşmaları Peygamber’in sözleri ile başlar. Herkese iyilik yapar, kimseden bir şey beklemezler. Nefis ve kötü arzu, onları hareket ettiremez. Şahsî görüşleri ile Hakk'a ortak koşmayı akıllarına getirmezler. “Peygamber’in getirdiğini alınız, yasak ettiği şeyleri yapmayınız.” (el-Haşr, 59/7) mealine gelen âyet-i kerime, o büyük zatların can kulağı ile işittikleri mânalardır.

Peygamber’e uyunuz. O'na uyarsanız peygamberlik sıfatını verene sizi takdim eder. Büyük insanlar, Peygamber’e uydukları için Hakk'a yakın oldular. Lâkap onlar için verildi. Süslü kisveleri takındılar. Hak onları halka âmir kıldı.

Ey içi bozuklar, dini bırakılmış sanmaktasınız. Emirleri de önemsiz görmektesiniz. Ne sizde bir iyilik var ne uyduğunuz şeytanlarda ne de yakın olduğunuz kötü arkadaşlarınızda.

“Allah'ım beni ve onları zatına ulaştır. Sana dönmeyi nasip eyle. Onların nifak (içi başka dışı başka olmak) ve şirk bağından bizi kurtar.”

Aziz ve Celil Hak Teâlâ'ya ibadet ediniz. Helâl kazancı, ibadet için yardımcı biliniz. Allah Teâlâ, ibadet eden ve hakikat karşısında boyun eğen, helâl kazanç yiyen kulları sever. Allah, helâl yiyeni ve amel edeni sever. Yiyip içip kulluk etmeyen sevilmez. Allah, kazancını yiyeni sever. Hileli iş göreni sevmez. O ki, halkın sırtından geçinir, onu Allah sevmez. Tevhid ehli, Hak tarafından sevilmiştir, müşrik sevilmez. Allah Teâlâ, emirlerine teslim olanı sever. Başkalarına kulluk edeni sevmez. Sevginin baş şartı uymak, uysal olmaktır. Dik kafa sevilmez. Düşmanlığı doğuran baş âmil, uymaz olmaktır.

Yaratan'ınıza teslim olunuz. O'nun tedbirlerine boyun eğiniz, dünya ve âhiret işlerinde O'na baş kaldırmayınız.

İlk devrelerimde, bazı sıkıntılara uğradım. Dua ettim, açılmasını istedim, daha arttı. Şaştım; bu arada kalbime bir ses geldi: “Sen ilk zamanda bize, hâlinin teslimden ibaret olduğunu söylemedin mi?”

Bunun üzerine edebimi takındım, sesimi çıkarmadım.

Yazık sana, Allah'ın sevgisini iddia ediyorsun; hâlbuki kalbinde bir sürü yaratılmış sevgisi var. Temizlik, O'nun sevgisi. Keder ise O'ndan başkasına bağlı olmakta. Hak sevgisini başkaları ile kirletirsen bütün zararı sana olur. Böyle bir iş yaptığın takdirde, İbrahim (a.s) Peygamber’in başına gelen senin başına da gelir. Yakup Peygamber’in çektiği darlığı benliğinde duyarsın. Onlar yavrularını sevdiler; Hak sevgisine halel geldi. Her ikisi de o sevgi yüzünden nelere uğradılar, bilirsin.

Peygamber (s.a.v) Efendimiz, torunları Hasan ile Hüseyin'i severdi. Cibril yetişti, Peygamber’e (s.a.v) sordu:

“Onları seviyor musun?” “Evet!”

“Onların biri zehirlenecek, öbürü kıtal yolu ile şehit edilecek.” Onların sevgisini az da olsa bu hadise üzerine kalbinden attı. Hakk'a ibadete koyuldu; fakat onların hüznünü unutamadı. 

Hak Teâlâ, peygamberlerin, sevdiği velîlerin ve sâlih kulların kalbine sahiptir. Oraya başka sevginin girmesini istemez.

Ey dünyayı isteyen, elini aç, hele bir bak. İçinde bir şey var mı? Bu nifakçı hâlinde ne elde etmeyi bekliyorsun?

Yazık sana, çalışmakta bir yeterlik duyuyorsun. Beri yanda halkın malında gözün var. Dinini satarak, onlardan bir şeyler bekliyorsun. Çalış! Çalışmak bütün nebilerin yaptığı şeydir. Sanatı olmayan hiçbir nebi bulunmaz. Halktan bir şey alan varsa o da, Allah'ın izni ile alır.

Ey dünya şarabını içerek şehvet batağına girenler, sarhoş olarak kötü heveslere kapılıp kalmanın felâketini mezar çukurunda anlarsınız.