Er-Rahmân İsminin Anlamı ve Tasavvufi Açıklaması

İnsanlık, yeryüzüne adım attığı ilk andan beri bir kelimeyi arar: merhamet.Ve bu merhametin kaynağında, bütün isimlerin kaynağı olan bir isim parlar: er-Rahmân.

Bu isim yalnızca bir sıfat değil; varlığın mayası, kâinatın nefesi, ruhun tesellisidir. Çünkü Allah, kendisini insanlara en başta rahmetiyle tanıtmıştır. Fâtiha’nın ikinci ayetinde O, Rab olarak değil; Rahmân ve Rahîm olarak görünür.

Ve bu ayet aslında bize şunu fısıldar:

“Ey kul… Beni önce kudretimle değil, rahmetimle tanı. Çünkü sana en yakın halim budur.”

Zâtî Bir İsim Olarak er-Rahmân

“Rahmân” ismi, Allah’ın yalnızca rahmet ettiğini değil, rahmeti öz varlığıyla iç içe geçmiş şekilde taşıdığını gösterir. Yani bu isim, Zâtî bir Esmadır. Başka hiçbir varlığa verilmemiştir. Bu yüzden Yüce Allah, Kur’an’da şöyle buyurur:

“De ki: İster Allah deyin, ister Rahmân deyin; hangisini deseniz olur.”(İsrâ, 110)

Bu ayet, Allah ile Rahmân isimlerinin aynı özde birleştiğini gösterir. Çünkü Rahmân ismi yalnızca rahmet eden bir Zât’ı değil; rahmeti kendisi olan bir Varlık’ı tarif eder.

İmam Kurtubî der ki:

“Rahmân ismi, rahmeti umumi olarak kuşatan Zât’tır. Bütün âlemlerdeki canlı cansız her şey, O’nun rahmetinin içindedir.”

Rahmân ve Rahîm Arasındaki Fark

Birçok kişi merak eder: “Rahmân ve Rahîm aynı anlamda mı?” Tasavvuf bu ayrımı şöyle açıklar:

• Rahmân: Allah’ın bütün mahlûkata olan genel ve sınırsız rahmetidir. İnanan inanmayan ayrımı yoktur.

• Rahîm: Bu rahmetin, sadece mümin kullarına âhirette özel olarak yansıyan tecellisidir.

Yani Rahmân, güneş gibi herkesi ısıtır. Ama Rahîm, sadece güneşe yüzünü çevirene özel olarak dokunur.

Kur’an’da Rahmân’ın Derinliği

“Rahmân” ismi Kur’an’da 57 kez geçer. Öyle ki bazı sûreler Allah’ın bu ismiyle başlar. En bariz örneği: Rahmân Suresi. Bu sûre, “er-Rahmân” ismiyle başlar, rahmetin tecellilerini sıralar ve defalarca şu soruyu tekrar eder:

“Rabbinizin hangi nimetini yalanlayabilirsiniz?”(Rahmân, 13)

Bu ayet, kulun inkârına karşı bile bir rahmetle sorulur. Sitem değil, şefkat taşır. Allah sormaz: “Niye inkâr ettin?”Şunu sorar: “Bu kadar rahmetin içinde nasıl hâlâ unuttun beni?”

İbn Arabî’ye Göre Rahmân: Zât’ın Nefesidir

İbn Arabî, “Rahmân” ismini Vücûd’un ilk nefesi olarak tanımlar. Yani Allah’ın ilk tecellisi, kudretle değil; rahmetledir. Ona göre:

“Varlık, Allah’ın rahmeti sayesinde zuhûr etmiştir. O rahmet olmasaydı, hiçbir şey kendini gösteremezdi.”

Buradan bakıldığında Rahmân ismi sadece merhamet eden bir Zât’ı değil, varlığı mümkün kılan ilâhî bir aşkı gösterir. Yani: Sen varsın, çünkü O merhamet etti.

Mevlânâ’nın Nefesinde er-Rahmân: Merhametin Aşk Hâli

Mevlânâ’ya göre Allah, kullarına kudretle değil; rahmetle yaklaşan bir sevgilidir. Onun eserlerinde “Rahmân” ismi, sadece affedici bir yön değil, aşkla dolup taşan bir ilâhî hal olarak resmedilir. Divân-ı Kebîr’de şöyle seslenir:

“Beni ateşinle değil, rahmetinle yak.Senin rahmetin, cehennemden daha derin, daha sıcak, daha sonsuz.”— Divân-ı Kebîr

Mevlânâ, Rahmân ismini sadece bir kelime değil; bir hal, bir zikir, bir vuslat olarak yaşar. Çünkü ona göre:

“Rahmân, her gün kalbimize dokunan şefkatli bir eldir.Biz fark etmeyiz ama o el olmasa, dünya çoktan kararırdı.”

Bu anlayışta “Rahmân”, kulun sadece hayatını kolaylaştıran değil, varoluşunu güzelleştiren, ona anlam katan bir isimdir.

Kalpte Rahmân İsminin Tecellisi

Tasavvuf ehline göre Allah’ın isimleri, sadece dilde değil; kalpte ve davranışta tecelli etmelidir. Bir insan “Rahmân” ismini zikrediyorsa, onun kalbinde de rahmet olmalıdır.

İmam Kuşeyrî, bu konuda şöyle der:

“Allah’ın Rahmân ismini zikreden bir kalp, kin tutmaz. Çünkü bu isim, kalbi genişletir ve onu affetmeye yönlendirir.”

Kalpte Rahmân tecelli ederse:

• Kişi düşmanını bile merhametle görür,

• Affetmek kolaylaşır,

• Nefisle savaşta yumuşaklıkla galip gelinir,

• Hatalar üzerinden değil, umut üzerinden konuşulur.

Bu yüzden sûfîler, Rahmân zikrini sadece ağızda değil, gözde, seste, duruşta da taşımayı öğütler.

Evliyaullah'ın Rahmet Telakkisi

Evliyaullah için “Rahmân” ismi, her şeyin üstünde duran bir nurdur. İmam Rabbânî Hazretleri şöyle buyurur:

“Allah’ın rahmeti, kullarının günahlarından büyüktür. Rahmân ismini tanıyan, asla ümitsizliğe düşmez.”

Bu söz, Rahmân’ın en büyük tecellilerinden biridir: Ümit.Bir insan, bütün kapılar yüzüne kapandığında bile Allah’tan ümidi kesmiyorsa, bu Rahmân’ın gizli dokunuşudur.

Abdülkadir Geylânî Hazretleri ise şöyle der:

“Kulluk, merhameti hissetmektir. Korku içinde bile Rahmân’ı bulabiliyorsan, o gerçek kulluktur.”

Rahmân Zikriyle Ruhun Terbiyesi

Tasavvufta “er-Rahmân” ismini zikretmenin özel bir yeri vardır. Bu zikirle:

• Nefsin sertliği yumuşar,

• Kalp merhametle dolmaya başlar,

• Ruh, af kapılarına yaklaşır,

• Gözyaşı daha kolay akar,

• Tevekkül artar.

Zikir şu şekilde yapılabilir:

“Yâ Rahmân, Yâ Rahmân, Yâ Rahmân…”Bu zikri huşû içinde, sessiz bir ortamda, mümkünse şafak vakti yapmak; kalpte derin bir yankı oluşturur.

Modern Dünyada Kaybolan Merhamet ve Rahmân’ın Sesi

Modern insan, hızın, ekranların, betonların arasında merhametini kaybetti. İnsanlar birbirine selâm vermiyor, göz göze gelmiyor, yavaşlamıyor. Kalpler sertleşti.

Ama Rahmân hâlâ orada. Bir annenin yorgun gözlerinde, bir çocuğun tebessümünde, bir yaşlının sessiz duasında…

Tasavvuf ehli, bu çağın en çok “Rahmân” ismine muhtaç olduğunu söyler. Çünkü:

“Bir çağın en çok unuttuğu Esma, o çağın yarasını anlatır.”

Bizim çağımızın yarası ise merhametsizliktir.Ve şifası, Rahmân’dır.

Rahmân’a Sığınan Kalbin Fısıltısı

Ey Rahmân olan Allah’ım…

Merhametinle her şeyi kuşattın.

Benim dağınıklığımı da, karanlığımı da, unutuşumu da…

Sana geldim; eksik, yorgun, hatalı…

Herkesin terk ettiği anda Senin rahmetini duydum.

Herkes sustuğunda Sen konuştun kalbime.

Ey Rahmân…

Affetmekte sınır tanımayan,

Sevmekte ayrım yapmayan Rabbim…

Bana da, merhamet etmeyi öğret.

Kalbimi yumuşat.

Kinlerimi erit.

İçimde öyle bir merhamet uyandır ki,

Senin rahmetinin aynası olayım dünyada.

Ey Rahmân…

Bana kendini hatırlat; nimetlerinle değil, rahmetinle.

Rızkımı artır değil, kalbimi derinleştir.

Dualarımı kabul et değil, beni Sana yaklaştır.

Gözüm ağlarken Sen gülümse…

Dilim susarken

Sen konuş kalbime…

Ve ne olursa olsun, ben her şeyin sonunda

“Yâ Rahmân…” demeye devam edeyim.

---

Er-Rahmân isminin anlamı ve tasavvufi açıklaması.

@sesliterapi